Altılı Masa’nın yeni Anayasa önerisi açıklandı. Gazete Duvar yazarları, Hamza Aktan, Berrin Sönmez ve Mete Kaan Kaynar önerinin daha çok bir ilkeler metni olduğunu, Türkiye’nin yeni Anasaya tartışması için olumlu bir taban oluşturduğunu, uzlaşılarak hazırlanmış olmasının ise siyasete örnek olacak bir tavır olduğunu belirttiler. Mete Kaan Kaynar teklifin Cumhur İttifakı seçmenleri için de etkileyici olduğunu söz ederken, Hamza Aktan Kürt sorunundaki, Berrin Sönmez ise bayan hakları konusundaki eksikliklere dikkat çekti.
Gazete Duvar müelliflerinin Altılı Masa’nın anayasa önerisine ilişkin değerlendirmeleri şöyle:
‘İNŞA ANAYASASI DEĞİL TADİLAT TAMİRAT ANAYASASI’
Hamza Aktan Hamza Aktan: Kamuoyuna açıklanan anayasa değişiklik teklifine dair sağlıklı bir yorum yapabilmek için üzerinde oturup uzun uzun incelemek gerekecektir. Bu imkânı şimdi bulamamışsam da benim edindiğim birinci izlenim bu anayasanın bir çeşit tadilat/tamirat anayasası olarak düzenlendiği istikametinde. Fakat Türkiye’de hakkaniyetli bir toplum kontratının kurulabilmesi için bizim gereksinimimiz olan şey bir inşa anayasasıdır. Bu inşa anayasası da bu ülkenin en temel, en esaslı ve en hayati sorunu olan Kürt meselesini çözmeden, bu sorunun tahlilini kolaylaştıracak vurgu ve prensipler barındırmadan hazırlanamaz. Bu tarafıyla bakıldığında da Altılı Masa’nın önerisinin bu yapısal meseleden çok mevcut cumhurbaşkanlığı sisteminin yarattığı tahribatları onarıcı bir motivasyonun ürünü olduğu söylenebilir. Elbette bu haliyle de kıymetli öneri ve değişiklikler içeriyor ancak anayasalar “eksik” hazırlanamaz. O eksikler var olduğu sürece de toplumsal sözleşmeyi kurma gücüne erişemezler.
‘ALTILI MASANIN YOL HARİTASI İÇİN ANAYASAL ZEMİN’
Berrin Sönmez Berrin Sönmez: Karşımda iki tablo görüyorum. Birincisi dünkü yazımın başlığında belirttiğim üzere insan haklarını ve onurunu yok sayan, yok edeceğini pervasızca ortaya koyan bir idare anlayışı. Bugünün gerçekliğinin geleceğe çok daha sertleşerek yansıyacağının ilanıydı bence 25 Kasım aksiyonlarına yasak getirilmesi. Polisin çok orantısız güç sergileyerek neredeyse 500 bayanı darp ve makûs muameleyle gözaltına alışı, seçim sonrası yaşayacağımız toplumsal sistemin bize bugünden izletilmesiydi. Erkek ve devlet şiddetine karşı şov ve protesto aksiyonlarına katılmayı kabahat sayan bir idare anlayışı oluştu. Seçime yanlışsız ilerleyen bir ülkede idarenin çok pervasız, ölçüsüz şiddet uygulaması, bu iktidarın devamı halinde geleceğimize ayna tuttu. Ve bu tablo bir ihtimal değil. Yaşanan gerçek. Şiddet dozu arttırılarak yaşatılmaya devam edeceği de apaçık bir gerçek. Aması, fakatı, lâkini yok. 2023 seçimlerini Erdoğan ve Cumhur İttifakı kazandığı takdirde bu ülkeyi yönetenlerin erkek şiddetine yol vereceği kesin. Erkek şiddetiyle gayret etmeyi, şiddeti önlemeyi bırakalım bir yana erkek şiddetine dikkat çekmeyi, itiraz etmeyi ve devlete şiddeti tedbire misyonunu hatırlatmayı bile engelleyecek olan, bayan onurunu insan onuru olarak görmeyen bir idareye merhaba demiş olacağız.
İkinci tablo ise bunun bu türlü olmak zorunda olmadığını düşündüren bir ihtimal. Altılı Masa’nın anayasa önerisi, topluma sunulan aydınlık bir ihtimalden bahsediyor. 25 Kasım’da uygulanan devlet ve polis şiddetinden sonra, bayanların yarım insan sayıldığı günlerde evet o denli pek serinkanlı bir siyasi kıymetlendirme yapma ihtimalim yok. Yapanlara şaşırıyorum o da farklı. Altılı Masa’nın sunduğu ihtimal berbatın yeterlisi değil, düzgün, hakikaten âlâ bir ihtimal bana nazaran. Eksiği, kusuru, yanlışı çok evet ama tekrar de yeterli bir ihtimale ulaşmak imkânı bırakıldı toplumun huzuruna. Harikaya ulaşmak için düzgünden vazgeçen stildeki tenkitlere cevaben birinci tabloya tekrar bakmayı öneriyorum. Bayan hareketinden öbür gören pek az oldu bu tabloyu lakin yaşanan ve yaşanacak gerçek bu tabloda görünüyor. Altılı masanın varlığı, uzlaşmaları ve uzlaşıyı bir anayasa teklifiyle karşımıza çıkarmış olmaları bile bu tablodan çıkış ihtimalini düşündürdüğü için başlı başına değerli. Tenkitleri bu pencereden bakarak yapmak gerektiğini düşünüyorum. Toplumu paralize etme riski taşıyan afaki mükemmeliyetçilik yerine.
Sunulan metin bir anayasa değil. Hatta anayasa taslak metni bile değil. Yalnızca bir değişiklik önerisi sunuldu. Üstelik bugün değil seçim sonrası meclise sunulmak üzere ve müzakereye açık olduğu belirtilen bir teklif. Kendi ortalarındaki uzlaşmayı kamuoyuna duyurdukları bu metin Altılı Masanın iç anayasası olarak değerlendirilmeli. Seçim sırasında ve seçim sonrasında altı partinin birlikte çalışmasını, ortak idare sergilemesini mümkün kılacak bir anayasal yer oluşturmuşlar kendilerine. Seçim sonrası altı partinin ortak idare prensiplerinin duyulduğu metin, bir bakıma koalisyon deklarasyonu sayılabilir. Bir yandan da koalisyonun ortaya koyacağı hükümet programının anayasal çerçevesi çizilmiş üzere görünüyor. Seçim sonrası rejimi değiştirmek için gerekli olan geçiş sürecinde hangi temellere bağlı kalarak idare sergileyeceklerine ve dönüşümü hangi prensipler çerçevesinde gerçekleştireceklerine dair seçmene verilen kelam niteliğinde. Hatırlatacağımız, uygun uygulanması için peşini hiç bırakmayacağımız birinci adım ataklarının yol haritasını üzerinde çizebilecekleri bir taban oluştu artık. Seçim sonrası daima olarak gözleyip tenkitleri bu tabandan kayma ihtimaline nazaran yapabileceğimiz bir çerçevemiz var artık.
Gerçek bir anayasa için demokratik anayasa imal şartlarını oluşturmalarını isteyeceğiz elbette seçimleri kazandıkları takdirde, geçiş süreci tamamlanırken. Ve bütün harika beklentilerimizi cebimizde taşıyarak demokratikleşme ihtimaline gerçek yürümek gerektiğini düşünüyorum. Yoksa bizi bekleyen baştaki karanlık tablo, onda hiç kuşku yok. Yeniden de bu metnin içeriği hakkında kelam söylemekten kaçınacak değilim elbette. Her şeyden evvel ülkemizdeki anayasaların ve anayasa değişiklik tekliflerinin hepsinde görülen ortak kusurdan arınmış değil bu metin de. Geçmişe ve bugüne odaklı olma hali. Geleceği öngörmeye çalışan bir metin yok karşımızda. Bugünün ve geçmişin kusurlarının tamir edilmesine ağırlaşmış. Bugünkü kusurların tespit edilip geleceğe taşınmasını önlemek, tamir etmek elbette çok kıymetli lakin gelecekte bizi nelerin beklediğine dair öngörüler de gerekir bir anayasal metinde. Bu eksik kalmış. Ancak bu eksiklik de bizim önce eski hastalığımız. Geleceği, gelecek jenerasyonların hayatını şekillendirirken gözümüzü geçmişten ayıramıyoruz. Neyse, seçim kazanılır ve sistem değiştirilebilirse o vakit bunu ayrıntılıca tartışmak ve anayasa imal sürecinde farklı görüşlerle desteklemek imkânı hâlâ önümüzde, bizi bekliyor.
Mevcut şartlarda baştaki karanlık tablonun amacındaki bayanlara, bayan haklarına, insan haklarına ve özgürlüklere dair bir eksiklik olduğu görüşlerine yer vermek isterim. Bayanlar işin eşit yurttaşlık vurgusunun ne derece yaşamsal değere sahip olduğu hakkıyla görülmemiş metinde. Eşit yurttaşlık hiç yok süratlice baktığım kadarıyla. Eşitlik unsuru 150 sayfada yalnızca birkaç defa geçmiş lakin bayan hakları savunucularının istediği ton ve kavram olarak bile değil. Öteki yandan 10’uncu ve 24’üncü hususlara dokunulmayışı artı puan getiriyor bayan hareketi nezdinde.
‘UZLAŞMA VE AÇIKLANAN İLKELER ANAYASA TARİHİ AÇISINDAN KAYDA DEĞER BİR SÜREÇ’
Mete Kaan Kaynar Mete Kaan Kaynar: Altılı Masa’nın bugünkü açıklamalarına bakıldığında ilk olarak altı çizilmesi gereken husus, bunun bir anayasa taslağı ya da önerisi olmayıp yeni anayasa ile ilgili temel ilkeler olduğudur. Uzlaşı ile bugünkü toplantıda aslında temel ilkeler konusunda Altılı Masa’da bir mutabakatın sağlandığı halinde okunabilir
Her ne olursa olsun yeni anayasa ile ilgili olarak altı partinin üzerinde anlaştığı temel unsurlar ve şahsen birbirinden farklı partilerin bu tıp unsurlar üzerinde anlaşmış olmaları dahi Türkiye siyaseti açısından kıymetli bir çıkar olarak nitelendirilebilir.
Anayasal unsurlar üzerinde sağlanan bu uzlaşmanın kendisi bile Türkiye anayasa tarihi açısından epey değerli bir süreç olarak kayda geçmelidir. Hakikaten 1876’dan 1982 anayasasına kadar Osmanlı-Türkiye anayasal pratiklerine daha yakından bakıldığında Altılı Masa’nın üzerinde anlaştığı anayasal prensiplerin bile başlı başına siyasal hayatımız açısından manidar olduğunu görmemiz mümkün olacaktır
İkinci olarak şayet bu unsurlardan bir yeni anayasa metnine ulaşılabilir ve yaklaşan seçimlerin sonuçlarına nazaran oluşturulan bu anayasa taslağı toplumun huzuruna çıkartılabilirse bu da Türk anayasa tarihi açısından hayli kayda kıymet bir süreç olarak hafızalarda kalacaktır. Bugün açıklanan prensiplerden hareketle elde edilecek kesin metin yeni bir anayasa olarak kabul edildiğinde bu yeni anayasanın bugüne kadar yürürlüğe konmuş en geniş konsensus dayanan anayasa olacağı da aşikârdır.
Bu çerçevede şu noktanın da altını çizmek gerekiyor ki 1982 Anayasası da yüzde 90’dan fazla evet oyu ile kabul edilmişti. Lakin bu onun dayandığı toplumsal bölümlerin genişliği ile ilgili değil, Anayasanın kabulü öncesinde yaratılan kaygı ikliminin sonucunda ortaya çıkan bir sonuçtu. Bir öteki söz ile 1982 Anayasası toplumsal bir barışın üzerinde oturduğundan değil, 12 Eylül cuntasının yaydığı endişe ikliminden beslenmesi nedeniyle bu kadar fazla evet oyu almıştı.
Bugün açıklanan prensiplerden hazırlanacak bir anayasa taslağı halkoyuna sunulma imkanına kavuşursa hiç tartışmaya gerek yok ki 1982 Anayasası kadar evet oyu alamayacaktır. Lakin yeniden de bu onun 1982 anayasasından daha az değil çok daha geniş bir toplumsal mutabakata dayandığı manasına gelecektir.
Bugün gerçekleştirilen toplantı ile ilgili olarak üçüncü bir konunun daha altını çizmek isterim. Bu toplantı ile Altılı Masa parlamenter sisteme dönüş niyetini daha somutlaştırmış oldu. Artık parlamenter sisteme dönüş, soyut ve genel toplum bölümleri için hiçbir şey tabir etmeyen içi boş bir düş üzere görülmekten çıkma çıkabilme imkanına kavuşacaktır.
Bu da seçimler yaklaşırken Altılı Masa’nın elini daha da güçlendirecek bir husus olarak kaydedilmelidir
Dördüncü olarak, bugün açıklanan metin Altılı Masa’nın temel hak ve özgürlükler, yargı bağımsızlığı, siyasi partilerin kapatılması, İstanbul kontratından çıkılması, otoriter idare, bayana yönelik şiddet üzere birçok mevzuda da kelam söylemesi ve inisiyatifi eline alması için uygun bir yer hazırlayacaktır. Bu, cumhur ittifakını da bu başlıklar altında kelam söylemeye mecbur bırakacak bu da bilhassa MHP ve AKP ortasındaki tansiyonu tırmandıracaktır.
Açıklanan temel prensiplere biraz daha yakından bakıldığında Altılı Masa’nın TBMM’nin yetkilerinin artırılması, siyasi partilerin kapatılması ve milletvekilliğinin düşürülmesi üzere konuları öne çıkarttığı görülmektedir. Bu çerçevede bayana yönelik şiddetin milletvekilliği seçilmeye mani kabahatler ortasında zikredilmesi de değerli bir konu olarak not edilmelidir.
İstanbul mukavelesine atıfla milletlerarası muahedeleri imzalama ve bu mutabakatlardan çekilme hakkının TBMM’ye ilişkin olduğuna dair vurgu da hayli kıymetlidir. Kanun kararında kararnameler de bu anayasa unsurları metninde kıymetli bir yer işgal ediyor. Cumhurbaşkanının KHK yetkilerinin daraltılması ve temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılmasının KHK dışında bırakılması da toplantıda açıklanan prensipler içerisinde özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar içerisindeydi
Bunun yanında cumhurbaşkanının maddeleri veto yetkisinin de TBMM’nin basit çoğunluk ile reddedebileceği ya da tekrar görüşebileceği bir “geri gönderme” yetkisine dönüştürülmesi de Altılı Masa’nın üzerinde uzlaştığı temel anayasal prensipler ortasında yer alıyor. Toparlamak gerekirse Millet İttifakı’nın bu hamlesinin liderlerin elini güçlendireceğini ve Cumhur İttifakını da harekete geçirebileceğini söyleyebiliriz.
İşin daha da ilginci Millet İttifakı’nın altına imza attığı bu unsurlar Cumhur İttifakına sempati ile bakan kesitlerin de ilgisini çekecektir. Bir diğer tabir ile Cumhur İttifakı’nın bu ilkelerin tersini savunması da bu ilkeleri görmezden gelmesi de mümkün olmadığı gibi; yaratacağı bir kutuplaşma üzerinden bu ilkeleri ve bunları savunacak olanları ötekileştirmesi de zor görünmektedir.
Son olarak, bir çekincemi de belirtmek isterim ki, Cumhurbaşkanı’nın toplumu polarize etme, toplumun farklı kesitlerini ötekileştirme konusundaki engin birikim ve tecrübesini de görmezden gelmemek, şayet isterse Erdoğan’ın bu -toplumun büyük çoğunluğunun hasretini lisana getiren unsurları de- toplumu polarize etmek için kullanabileceğini akılda tutmak gerekiyor. (HABER MERKEZİ)
